Armia Krajowa
Nim lepiej poznamy historię Armii Krajowej na Opolszczyźnie warto sobie przypomnieć najważniejsze fakty o największej podziemnej armii w czasie II wojny światowej. Pierwsze struktury konspiracyjne na terenie dawnej II RP powstały jeszcze w czasie wojny obronnej 1939 r. Z czasem objęły one swoim zasięgiem nie tylko całe terytorium Polski w granicach przedwojennych, ale także tereny zamieszkałem przez Polaków, a wcześniej nie leżące w granicach RP (m.in. Opolszczyznę). Organizacje konspiracyjne (z czasem scalane z Armią Krajową) rozpoczęła się praca wywiadowcza oraz podejmowały pierwsze działania sabotażowe i dywersyjne, a konspiracyjne Siły Zbrojne stały się ważną składową Polskiego Państwa Podziemnego.
O wyzwolenie Polski walczono od początku z oboma okupantami – Niemiecką III Rzeszą i Związkiem Sowieckim. Struktury funkcjonujące na terytorium okupacji sowieckiej działały pod kryptonimem „wachlarz”.
Nim Armia Krajowa przystąpiła do największej operacji zbrojnej, prowadziła szereg mniejszych działań wojskowych wymierzonych w okupanta. Warto tu przypomnieć o sukcesach wywiadu (jak przekazanie aliantom informacji o rakietach V-2 czy kompletnych planów Wału Atlantyckiego), akcjach likwidacyjnych (od akowskich kul padł m.in. dowódca SS i policji Franz Kutschera czy dwóch gestapowców: Friedricha Pottebauma oraz Johana Flaschke, których zastrzelono w Rzeszowie) oraz akcjach zbrojnych na terenie III Rzeszy (wymierzone były one głównie w infrastrukturę kolejową jak zamachy bombowe w Berlinie: na dworzec kolejowy czy kolej S-bahn czy atak na dworzec we Wrocławiu).
Zwieńczeniem aktywności zbrojnej AK była operacja „Burza”, a więc plan wyzwalania kolejnych miejscowości i dużych miast i „witania” w nich Armii Czerwonej z pozycji gospodarza. Kontrowersyjna operacja zwieńczona została tragicznym i bohaterskim powstaniem warszawskim. Podczas 63 dni walk o stolicę, w szeregach powstańczych walczyło ponad 50 tys. żołnierzy, a ok. 16 tys. poległo. Powstanie pozostaje największym symbolem bohaterstwa i wytrwania na posterunku mimo beznadziejnej sytuacji. Jest ono też synonimem sowieckiej zdrady gdyż do komunistyczna propaganda nawoływała do jego wywołania, a komunistyczna władza odmówiła powstaniu jakiegokolwiek wsparcia pozwalając na wymordowanie cywili i zrównanie Warszawy z ziemią.